گزارشی از یک حوزة علمیه با روش آموزشی متفاوت در کربلا

می‌خواهیم طلابی تربیت شوند که علاوه بر تسلط بر فقه، قدرت لازم برای رهبری در جامعه و عمل به رسالت های اجتماعی را نیز داشته باشند.

به گزارش خبرنگار اعزامی پایگاه اطلاع رسانی حج به کربلای معلا، بسیاری از مدرسه‌های علمیه در عراق به مراجع و علما و یا مراکز دینی انتساب دارند؛ در کربلا هم که حداقل ۱۳ مدرسه علمیه فعالیت دارد به همین شکل است به عنوان مثال مدرسه علمیه امام حسین (ع) به آستان مقدس حسینی، مدرسه علمیه امام صادق (ع) به آیت الله قزوینی، مدرسه علمیه امام خمینی (ره) به آیت الله آصفی و مدرسه ابن فهد حلی به آیت الله شیرازی منتسب است.

آیت الله محمدتقی مدرسی نیز که روزانه کلاس‌های دروس خارج و تفسیر قرآن ایشان در کربلا برگزار می‌شود، بر سه مدرسه علمیه در کربلا اشراف دارد که یکی از این مدارس، حوزة الإمام القائم یا همان مدرسه علمیه حضرت قائم (عج) است.

مدرسه علمیه القائم (عج) مقداری از حرم مطهر فاصله دارد و با مساحتی بزرگ و حیاط نسبتا سرسبز در محله المعلمین کربلا (حیّ المعلمین) واقع شده است.

حجت الاسلام شیخ علاء الکعبی مدیر این مدرسه علمیه به گرمی از ما استقبال می‌کند. او به خاطر ایرانی بودنم از قبل با یکی از اساتید مدرسه که به فارسی آشنایی دارد هماهنگ کرده تا به عنوان مترجم در کنارمان حضور داشته باشد اما وقتی می‌بیند می‌توان این گفتگو را به عربی فصیح برگزار کرد، همین رویه را در پیش می‌گیریم تا استفاده بیشتری از زمان ببریم.

از نخستین مدارس علمیه بعد از سقوط صدام در کربلا

او در آغاز گفت و گو آیه معروف نزد طلبه‌ها یعنی آیه ای از سوره توبه را که به یادگیری دین و بازگشت به شهرهای خود برای تبلیغ و تبیین دین اشاره دارد قرائت کرد و گفت: این مدرسه علمیه بعد از سقوط صدام و بازگشت آیت الله مدرسی به عراق تاسیس شد. زیرا در زمان صدام تمام حوزه‌ها علمیه در کربلا نابود و یا تعطیل شده بود و مقدار کمی از حوزه‌های نجف فعالیت داشت. در واقع، حوزة القائم نخستین مدرسه علمیه و یا از نخستین مدارس علمیه پس از سقوط صدام در کربلا به شمار می‌رود که به تدریج سایر حوزه‌ها و مدارس علمیه نیز تاسیس شد.

وی با بیان اینکه احداث مدارس علمیه به نام حوزة القائم تحت اشراف آیت الله مدرسی دارای پیشینه در ایران، سوریه، افغانستان و برخی از کشورهای آفریقایی است گفت: روش آموزشی در حوزة القائم (عج) با سایر مدارس علمیه عراق تفاوت هایی دارد و مبنای اساسی در روش آموزشی مان توجه به ۳ محور یعنی وحی، عقل و واقع (واقعیت‌های جامعه) است.

شیخ کعبی به روش فقهی آیت الله مدرسی در کتاب «الوجیز فی الفقه الاسلامی» اشاره کرد و در این باره توضیح داد: ایشان، هنگامی که مسائل فقهی را بیان می‌کند، ادله قرآنی و روایی را هم می‌آورد و طالبان علم و مقلدان ایشان با دلایل و مدارک مربوط به آن مساله فقهی نیز آشنا می‌شوند. در روش تعلیم فقه در حوزة القائم (عج) نیز به همین روش عمل می‌شود و نکته اساسی در این میان، فهم از نص قرآن و روایات است.

برنامه ویژه برای تدبر در قرآن و حدیث

وی توجه بیشتر به «تدبر در قرآن» را در حوزه‌های علمیه ضروری دانست و گفت: این موضوع، یکی از محورهای اصلی در برنامه آموزشی حوزة القائم (عج) است؛ ما معتقدیم که قرآن و روایات، مبنای اساسی در حوزه و کل زندگی است از همین رو در برنامه‌های آموزشی، تدبر در قرآن به طور خاص در نظر گرفته شده است.

شیخ علاء الکعبی به سایر دروس این مدرسه علمیه همچون تدبر در حدیث با بررسی کتاب‌های تحف العقول و نهج البلاغه اشاره کرد و افزود: درس علم الکلام فی القرآن نیز در این مدرسه علمیه تدریس می‌شود؛ در این درس ضمن تبیین نگاه‌های اعتقادیِ قرآن، به نظریه‌های انحرافی فلسفی نیز پاسخ داده می‌شود.

هدف ما تنها تربیت فقیه نیست

مدیر حوزة القائم (عج) خاطر نشان کرد: هدف ما در این مدرسه علمیه، تنها تربیت فقیه نیست بلکه میخواهیم طلابی تربیت شوند که علاوه بر تسلط بر فقه، قدرت لازم برای رهبری در جامعه و عمل به رسالت‌های اجتماعی را نیز داشته باشند. یکی دیگر از برنامه‌های آموزشی در این مدرسه علمیه، درس الثقافة الاسلامیة (فرهنگ اسلامی) است و در این درس، شاخص‌های فرهنگی در جامعه اسلامی برای هرچه نزدیک شدن به اسلام ناب محمدی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. گذراندن این درس موجب می‌شود که خود به خود سطح فرهنگی طلاب افزایش پیدا کند.

وی تدریس کتاب «المنطق الاسلامی» به جای سایر کتب متداول درباره منطق در حوزه‌ها را ازدیگر ویژگی‌های آموزشی در حوزة القائم (عج) برشمرد و اظهار داشت: در این کتاب به «منطق» های رایج در دنیا پرداخته شده و به عنوان مثال به منطق ارسطویی اکتفا نشده بلکه ۱۰ «منطق» رایج در دنیا مورد ارزیابی قرار گرفته است است و طلاب پس از طی این درس، دارای یک نگاه جامع نسبت به علم منطق در دنیا و در نهایت برتری‌های منطق اسلامی را که بر اساس عقل و وحی است مورد مطالعه قرار می‌دهند.

آشنایی طلاب با روش پژوهش و نویسندگی

مدیر حوزة القائم (عج) تاکید کرد: برنامه‌های این مدرسه علمیه به این سمت و سو است که طلاب ضمن برخوردار شدن از غنای علمی، ظرفیت‌های لازم برای حضور کاربردی در جامعه را بیش از پیش کسب کنند. در همین راستا یکی از درس هایی که ارائه می‌شود طریقة البحث و الکتابة (روش پژوهش و نویسندگی) است. یعنی طلاب علاوه بر اینک در دروس مختلف به تالیف وا داشته می‌شوند، در درس مجزایی با مهارت‌های پژوهش و نویسندگی آشنا می‌شوند زیرا در شرایط کنونی نیازمند فضلایی هستیم که محققانه و با قلم روان، آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام را به قشرهای مختلف جامعه منتقل کنند. وی به درس التشریع الاسلامی برای پایه‌های بالاتر تحصیلی اشاره کرد و گفت: در این درس، طلاب با روش‌ها و دیدگاه‌های جدید در نحوه استنباط آشنا می‌شوند. در حال حاضر آیات الاحکام نزد بسیاری از فقها، محدود است و حدود ۵۰۰ آیه را شامل می‌شود اما آیت الله مدرسی معتقد است که تمام آیات قرآن می‌تواند منبع احکام قرار بگیرد و سازوکار لازم برای این امر در درس التشریع الاسلامی که طلاب در پایه ششم و بالاتر از آن با این درس آشنا می‌شوند.

شعار حوزه القائم (عج): الجمع بین العلم والعمل

شیخ کعبی در خصوص فعالیت‌های تبلیغی طلاب حوزة القائم (عج) گفت: تلاش و برنامه ما این است که همه طلاب بعد از طی مراحل اولیه تحصیلی وارد فعالیت‌های تبلیغی همچون نویسندگی، خطابه، امامت جماعت و سایر فعالیت‌های فرهنگی بشوند. شعار حوزة القائم (عج)، «الجمع بین العلم و العمل» است.

برگزاری دوره‌های کوتاه مدت برای دانش آموزان و دانشجویان

وی برگزاری دوره‌های کوتاه مدت برای دانشجویان و سایر اقشار جامعه را از برنامه‌های حوزة القائم (عج) دانست و خاطر نشان کرد: تاکنون دانشجویانی از استان‌های مختلف عراق همچون ناصریه، ذی قار، بصره، بغداد و… در این دوره‌های شرکت کرده اند. هدف از برگزاری این دوره ها، رشد فرهنگی و دینی دانشجویان جوان است و آشنا شدن با مسئولیت‌های اجتماعی و معارف قرآنی است که معمولا بین سه تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد. البته در گذشته دوره‌های ۴۵ روزه تابستانی نیز داشته ایم.

مدیر حوزة القائم (عج) ادامه داد: علاوه بر دانشجویان، مشابه این دوره‌ها را برای دانش آموزان نیز برگزار می‌کنیم تا افراد از سنین نوجوانی با روحانیت و معارف دینی ارتباط برقرار کنند و انس بگیرند که این کلاس‌ها و دوره‌های کوتاه مدت برای دانش آموزان معمولا روزهای پنج شنبه و جمعه برگزار می‌شود و اداره آموزش و پرورش کربلا، در این زمینه با ما همکاری دارد.

وی به انتشار هفته نامه داخلی با عنوان «البصیرة الرسالیة» و نشست هفتگی مدیران و اساتید به عنوان دیگر فعالیت‌های حوزة القائم (عج) اشاره کرد و بیان داشت: مرکز پژوهش‌های فقهی نیز تحت اشراف آیت الله مدرسی در این مدرسه علمیه فعالیت دارد.

گرفتن عکسهای یادگاری و دعوت از شیخ علاء الکعبی برای سفر به ایران و آشنا شدن با حوزه علمیه قم، پایان بخش این گفت و گوی شیرین بود.
گفت و گو: حسن صدرایی عارف